شمس الضحی

در فرهنگ پویا و رهایی بخش  فاطمی
برای تجربه شیوه زیبای زندگی
باید رفت تا رسید.
ونماند تا پوسید
و کویرهای حرارت خیز و تب دیده
وطوفان هایی که مسموم و سختند
و بادهایی که  سهمگین و صعبند
و از هرچه موانع وجود است
و سد راه صعود است
عبور کرد و گذشت
ودر ساحل نجات نشست
فرهنگ فاطمی، فرهنگ زندگیست
فرهنگ رهایی و آزادی است
نقطه آغاز آن خاک است
وغایت و انتهای آن، افلاک.
باید از فرهنگ فاطمی شیوه ها را بیاموزیم
وزندگی از ارض تا سما را بیاغازیم.
باید متجلی کنیم معنویت را با خلوص عرفان
واخلاق و رفتار را با استواری ایمان
و صداقت و راستی را در مواجهات
ومحبت و رحمت را در تعاملات

فرهنگ فاطمی بسیار وسیع است و این وسعت بت گستردگی زندگی پیوند دارد که دارای ابعاد و جلوه های  گوناگون می باشد. و رفتار و کردار و خصال و صفات و فضایل و کمالات و مواجهات و تعاملات و اخلاق و عمل صالح را فرا می گیرد.(1)
در اسلام از هر چیز بتوان گذشت، از «تربیت» نمی توان گذشت. تربیت را باید رکن و پایه  و زیرساخت شخصیت انسان نامید اگر تربین نباشد شخصیت انسان شکل نمی گیرد  و رشد وپویایی نمی یابد و راههای کمال و پیشرفت را طی نمی کند.
کانون خانواده  با همه جایگاه و اهمیت و منزلت ان در پرتو تربیت وجود پیدا می کند. و آثار و ارزشهای آن بروز می یابد و اگر تلاشها و مراقبتها و شیوه های تربیتی والدین نبود کجا فرزندان پاک و نیکوکار پرورش می یافتند و کجا مراحل گوناگون و صلاح و سلامت  به عینیت در می آمدند؟
تاریخ را ورق بزنیم و در اوراق آن  مطالعه و تفکر کنیم  تا بدانیم که شخصیت های بزرگ تاریخ که سرچشمه  تحولات و دگر گونیها شدند  و توانستند به جایگاههای بلند  و مقام های رفیع دست یابند، به طور صحیح تربیت یافتند.
در میان جلوه های گوناگون، شخصیت فاطمی نقش وجلوه  تربیتی آن  را بسیار عظیم و بزرگ می یابیم.
خانه فاطمه کوچک و محقر بود ولی انسانهای بزرگ در آن تربیت شدند که تمام قدرت حضرت قادر متعال را به تجلی در آوردند .
«این خانه کوچک فاطمه سلام الله علیها و این افرادی که در ان خانه تربیت شدند که به حسب عدد چهارپنج نفر بودند و به حسب واقع  تمام قدرت حق تعالی را تجلی دادند، خدمت هایی کردند که ما را و شما را  وهمه  بشر را به اعجاب در آورده است. خطبه فاطمه زهرا سلام الله  در مقابل حکومت و قیام امیرالمومنین  در مدت بیست و چندسال  و در عین حال کمک کاری  به حکومت موجود و بعد هم فداکاری در راه اسلام و فداکاری دو فرزند عزیزش…

ادب حضرت زهرا(س)

حضرت ختمی مرتبت برای پرستاری و تربیت و وحدت جناب فاطمه،از زنان ، زنی کامله و عاقله  و دلسوز اختیار فرمود که در اسم او اختلاف است و این زن بر حسب ملازمت و مداومتی که در شبانه روز خدمت  با سعادت آن حضرت داشته  قسم خورد ولله ما رایت امرئتا اءدب منها زنی آداب دان تر از حضرت فاطمه ندیدم. یعنی چنین کسی با خردسالی و کوچکی و کمی  عمر احتیاج به تربیت مرتبه نداشتند بلکه ذاتا  تربیت نفوس ناقصه و تادیب ارباب عقول کامله  را می توانست بنماید  مثل اینکه جوهر ذات مقدسش از روز نخست منزه و مودب بود. ادب بر دو قسم است : ادب با خلق و ادب با مخلوق که حضرت زهرا (س) هردو نوع ادب را به نحو کمال داراست.(2)

تحلیل:

با توجه به اخبار و احادیث رسیده  حضرت فاطمه زهرا (س) از نور ممجرد و عقل موید خلق شده  و در حمای آن بزرگوار تربیت و مودبه گردیده  ودر این عالم هم به کفالت و حضانت آن حضرت اختصاص یافته ،پس چگونه به کردار و رفتار  و گفتار الهی استوار نباشد و اقتدای کامل ننماید وآنچه رضای رضای پرودگار است کما هو حقه نخواهد. پس فاطمه زهرا (س)  از طبقه اولی و در خردسالی از بندگان مهذب  حضرت علی اعلی بوده  و در این خصیصه باید زبان را کوتاه نمود.

خضوع و خشوع

خضوع و تواضع جسمانی آن حضرت  چنان بود که گویی  ایمان در مغز و استخوان او نفوذ کرده بود. خشوعش نیز به گونه ای بود که گویی ترس از خدا در رگها و خون او جاری بود حضرت زهرا برای عبادت و راز و نیاز با خداوند، محل مخصوصی داشتند لباس مخصوص سجاده مخصوص  و آداب و سبکی مخصوص خانه اش را معبد ساخته بود  ودر آن چنان به عبادت می پرداختند که  فرشتگان خدا به نظاره می پرداختند.(3)

احترام به پدر

برخورد فاطمه علیها السلام با پدر ، برخوردی مودبانه و بسیار متواضعانه بود بگونه ای که حضرت زهرا(س)  بیش از همه در تکریم  و تعظیم مقام رسالت سعی نمود و کمال  ادب و وقار در او مشهود بود  گرچه رابطه این پدر و دختر بسیار عاطفی  و صمیمی بود، اما این هرگز مانع از  احترام نسبت به پیامبر نمی شد.

فاطمه علیها السلام  خود فرمود: وقتی آیه 63 سوره نور نازل شد ، دیگر شرم کردم به پیامبر بگویم بابا و او را پیامبر خدا صدا زدم. پیامبر از من روی برگرداند چند بار به همین ترتیب صدا زدم  ولی او جواب نداد سپس پدرم فرمود: فاطمه جان! این آیه درباره تو و خاندان تو نازل نشده. در رابطه با جفاکاران خودخواه  فرودآمده است. فاطمه جان تو از منی و من از تو تو بگو بابا زیرا این سخن دل را زنده و خدا را خشنود می سازد.(4)

شرم و حیا

روزی امیر المومنین (ع) گرسنه شد و به حضور فاطمه (ع) آمد و فرمود یا فاطمه! آیا طعامی نزد شما هست تا از آن بخورم؟ فاطمه (س) عرضه داشت: نه!  سو گند به خدایی که پدرم را با مقام نبوت گرامی داشت  و تو را به مقام وصایت اکرام نمود  چیزی از غذا در نزد من نیست  و دو روز است که غذا نداریم  که اگر چیزی  وجود می داشت  تورا بر خودم و بر پسرانم ترجیح می دادم. علی (ع) فرمود: چرا به من خبر ندادی تا غذایی برای شما تهیه نمایم؟ فاطمه عرضه داشت: یا ابالحسن! من از خدایم شرم می کنم  که تو را به چیزی که  قدرت بر آن نداری تکلیف کنم.(5)

زهد فاطمه(س)

در هنگام نزول آیات 43 و 44 سوره حجر،حال پیامبر (ص) دگر گون شد و  گریه شدیدی می کرد  یکی از صحابه نزد فاطمه (س) رفت و جریان را گفت: فاطمه علیها السلام برخاست و چادر کهنه ای که وصله داشت  بر سر گرفت و از خانه بیرون آمد سلمان او را دید و گفت : واحزناه! دختر روم و قیصر لباسهای حریر و سندس بپوشد اما دختر پیامبر خدا چادری وصله دار برسر کند؟ فاطمه به محضر پیامبر آمد و  بعد از مدتی عرضه داشت: ای رسول خدا سلمان از لباس من تعجب می کند بخدا سوگند پنج سال است که  فرش ما در خانه علی (ع) یک پوست گوسفند است که شب ها به روی آن می خوابیم و روزها  روی آن پوست به شتر خود علف می دهیم و متکای ما نیز از لیف خرما است.

پیامبر رو به سلمان کرد و فرمود: دختر من از سابقین  و در صف سبقت گیرندگان  در درگاه خداست(6)

تجلی ایثار

مردی خدمت حضرت رسول رسید و اظهار گرسنگی کرد حضرت او را به خانه همسران خود راهنمایی کرد ولی  آنها گفتند جز آب چیز دیگری در خانه نداریم! رسول اکرم خطاب به اصحاب خود فرمود: چه کسی این مهمان را به خانه خود می برد؟علی علیه السلام فرمود:من او را به خانه می برم  هر دو به خانه فاطمه آمدند علی (ع) آمدن مهمان را به همسرش خبر داد و از وضع غذای خانه جویا شد فاطمه (س) فرمود قدری خوراک به اندازه طعام بچه ها موجود است ولی مهمان را بر خود مقدم می داریم. حضرت نیز فرمود: شما بچه ها را خواب کن من هم چراغ ها را خاموش کنم.

گویا علی (ع)  می خواهد مهمان به واسطه تاریکی شب،  متوجه کمی غذا نشود و با خیال راحت غذا بخورد . امیر برسر سفره نشست اما از آن غذا نخورد و مهمان متوجه نشد  آن شب سپری شد  و مهمان از خوراک علی و فاطمه بهره مند شد و  ولی اهل خانه شب را با گرسنگی صبح کردند  آن هنگام آیه « ویوثرون علی انفسهم و لو کان بهم خصاصه»(7)نازل شد.(8)

پی نوشت:
1-  فرهنگ سخنان حضرت فاطمه (س)ص 271

2- خصائص فاطمیه -ایت الله شیخ محمدباقر کجوری- ص 292

3- در مکتب فاطمه علیها السلام- ص170.

4-بحار- ج 43-ص 33.

5- خانه غم(ترجمه بیت الاحزان)، ص 39.

6- همان، ص 56.

7-حشر،آیه 8.

8-هادی قطبی، بانوی بی نشان ص 58